Potrawy Klimontowa

Smaki dzieciństwa – wprowadzenie

Na szerokie pojęcie i obraz „kuchni” składają się właśnie smaki dzieciństwa i młodości, które wpisane w nasz kod kulturowy powodują, że każdy naród uważa własną kuchnię za najlepszą. Przy tym najbardziej smakują nam te potrawy, które przygotowywała ongiś nasza babcia lub mama.
Oprócz wymienianych najczęściej 10 potraw, które Polacy lubią najbardziej (93-95% wyborów), takich jak: zupa pomidorowa, rosół, pierogi, kotlet schabowy, mielony, bigos, jajecznica, sałatka warzywna, mizeria, kanapki (zob. Z.Wojtasiński, Polskie podniebienie. „Wprost” 2007 Nr 21, s.69) są też typowe dla Klimontowa i okolic potrawy. Jakie?

A na przykład: pamuła (garus) z tłuczonymi ziemniakami polanymi słoninką z cebulką, zupa „dziad z babą”, tj. kartoflanka z łazankami i fasolą, zalewajka, zacierki na mleku lub „dania drugie” – prażucha (sykuła)-mąka sypana na wrzącą wodę przygotowana na gęsto, spożywana z dużą ilością tłuszczu (topionej słoniny), pyzy ziemniaczane ze słoninką, posypane tartym białym serem lub podawane z gorącym mlekiem.

Kto jadł w dzieciństwie kluski lub pierogi z serem kraszone tłuszczem ze ‘skwarkami’ z wysmażonej gęstej, kwaśnej śmietany w żeliwnej patelni na kuchni opalanej drewnem – ten nie zapomni tego smaku do końca życia.
A podpłomyki, pieczone w domowym piecu, przed włożeniem do niego placków lub chleba (na trzonie) o niepowtarzalnym smaku – kto pamięta?
A kiełbasa ze Smerdyny, którą w czasach zakazu prywatnego uboju można było zawsze kupić u pani Lipcowej? Kremówki i lody od pp. Ciepielów?

Powspominajmy może razem odnawiając tradycję tutejszej kuchni, którą bez wątpienia warto kultywować, ale też trzeba ją tak przetwarzać, by ta kuchnia po przodkach była atrakcyjna i zdrowa. Okazuje się bowiem, że o wartości zdrowotnej potraw decyduje nie rodzaj kuchni, lecz dobór tych potraw i sposób ich przyrządzenia.

Przypomina mi się z tutejszej tradycji biały ser suszony na słońcu, umieszczany na ścianie stodoły w ‘zawieszce’ sporządzonej z żytniej, sztywnej słomy (po wymłóceniu cepami), albo smak rosołu z kury (koguta), którą po oskubaniu z piór opalano dla zupełnego oczyszczenia płomieniem z wiechcia słomy. Rosół uzyskiwał niezwykły posmak.

Mimo otwarcia się Polski i Polaków na świat i różne kuchnie narodowe, z których niejedna potrawa bardzo nam smakuje, to jednak obserwujemy dzisiaj wyraźny powrót do tego, co polskie, tradycyjne i lokalne, wywodzące się z prostej domowej kuchni mieszczańskiej i chłopskiej.

Przypomnijmy więc lokalne potrawy, które może powrócą jako przysmak do tutejszych restauracji, które kiedyś muszą tu przecież powstać (np. zajazd w pęchowskim młynie). A może z jakąś potrawą związana jest historia twojej rodziny? Napisz, zapraszam.

Aż łezka w oku mi się zakręciła, kiedy przeczytałam Pana wspomnienia....i choć jestem stosunkowo "młodą" osobą, to podchodzę do tej sprawy z równie wielkim sentymentem jak Pan.

Pamiętam - w domu się nie przelewało, żyliśmy skromnie, ale uczciwie i szczęśliwie; rodzice stosowali pewien rygor, jednak z perspektywy lat patrzę na to z zupełnie innej strony...

Na śniadanie czasem brakowało chleba (takie były czasy - nieraz czekało się w kolejce u P.Sośniaka, piekarnia w"GS"-ie też nie nadążała za potrzebami mieszkańców) - wtedy właśnie gotowało się zacierki na mleku lub barszcz biały na śmietanie z ziemniaczkami (jako danie zastępcze)...albo czasem mama piekła "placek na sodzie", który niesamowicie smakował ze świeżym mlekiem "prosto od krowy".

Co jeszcze - smażyło się własnie na żeliwnej patelni, na smalcu tzw. "grzybki": trochę kwaśnej śmietany, mąka, jajka, odrobinę proszku do pieczenia - też z mlekiem do popicia...Ależ to smakowało!

Albo garus, famuła - z jabłek, śliwek - zaprawiona śmietaną i "nowe" ziemniaczki okraszone świeżą słoninką...

Początkiem lata jabłka "paierówki" ( później "czubajki", kosztele) i czereśnie "majówki", potem kluski domowej roboty z jagodami i truskawkami, późnym majem sos grzybowy z kurek z młodymi ziemniaczkami albo zsiadłe mleko - też z ziemniakami młodymi, posypanymi świeżym koperkiem (to w czasie żniw najlepiej smakowało), placek z rabarbarem, szarlotka z renetami...

Jako smakołyki jadło się latem lody od Pana Furmanka. Zimą natomiast za moich czasów ciepłe lody od Pani Baranowej i Szelągowej, oranżada w szklanych butelkach z klimontowskiej rozlewni i oranżadka w małych torebeczkach - to były wspaniałe czasy!

Może nie było za bogato, ale człowiek cieszył się wszystkim, co miał. Dziś jest wszystkiego przesyt i być może dlatego ludzie czasem zapominają o wzajemnym szacunku do siebie i przyjaźni...

Pozdrawiam serdecznie... Klimontowianka

mirabelki

Też były kiedyś koło teraźniejszej ZSZ, ale jak wycieli to, to tam nie ma juz tego.... Kiedyś na miejscu ZSZ były dzikie jabłka, pychota, no i papierówki też były gdzieś w rejonie Wink

Poza tym, do garusa chyba kiedyś moja Babcia dodawała mirabelek...
Acha, zapomniałabym:

1) w pełni utożsamiam się z wspomnieniami smakowymi i tym, co pisała Klimontowianka wyżej Smile

) niezapomniane lody u Pana Furmanka,

2)poza tym, zupa szczawiowa z gotowanymi jajkami - cud miód,

3)najlepsze pod słońcem babki lancetowate w okolicach Klimontowa Wink

nie do jedzenia, tylko przeciw oparzeniom Wink

tylko właśnie takich babek ciekawie ładnych nie spotkałam już do tej pory nigdzie,

4) acha, jeszcze mleko prosto od krowiny, takie ciepłe i z plackiem drożdżowym (najlepiej prosto z piekarnika) ze śliwkami i jabłkami oraz kruszonką Wink

5) truskawki, po których bolal brzuch zanim zdażyłam uzbierać do łubianki na skup, padałam z przejedzenia Wink

.

A' propos, w 1996 w 50-lecie LO, pamiętam do dziś, zrywałam wtedy truskawki na skup. Wspomnienia...

..wspomnienia i pełno moich wyżej literówek. [Już nie - admin]
Dobrego weekendu!!!

A pamiętacie sklep owocowo-warzywny "DWIKOZY"? Ale tam było specyficznie: zapach kiszonej kapusty, kiszonych ogórków, jabłek i wielu, wielu innych "sortów"....
Pani, która tam sprzedawała, była ubrana w fioletowawy fartuch i na to zakładała serdak (bo było tam dosyć zimno). Fajnie powspominać...
Klim

Pamiętam ,,Dwikozy'' i napój jabłkowo-miętowy ,,frument''. Nigdy poźniej nie odnalazłem tego niepowtarzalnego smaku (te dzisiejsze to już nie to, niestety). Smaku lodów pana Furmanka niestety też nie...

A ja najbardziej pamiętam kupowane w "Dwikozach", gdy wpadła większa gotówka, wino TUR w górnej półki. O wiele szlachetniejsze niż J-23.

Niestety, wino Tur i inne podobne przysmaki tego rodzaju, to nie produkty klimontowskie.
A kto pamięta smak pysznych obwarzanków z makiem "od Karola"?
Albo smak bułeczek-kaczuszek od Sośniaka, z okresu, gdy jego piekarnia mieściła się na rogu ul. Górka?
Na ul. Krakowskiej pan Supa wypiekał wafle do lodów, których apetyczny zapach rozchodził się po całej okolicy. Nie było niczego smaczniejszego, niż jeszcze ciepłe chrupiące wafelki - muszelki lub stożki, którymi podkarmiał nas - dzieciaków pan Supa. W takie wafelki pan Ciepiela, pan Przybył i inni lodziarze łyżkami nakładali lody, w stożek za złotówkę, w muszelkę - za 2 złote.
MM

Panie Marku, ja pamiętam te różne rodzaje ‘galanterii’ piekarniczej, które utrwaliły się nam –jak Pan widzi- na całe życie.

Dodałbym jeszcze do tego zestawu bułki po 0,60 zł od pana Skibińskiego dowożone do szkoły w klasztorze na przełomie lat 1950/1960 na duża przerwę, które młodzież mieszkająca w internacie otrzymywała nieodpłatnie, zaś pozostali mogli je nabyć w sklepiku samorządu uczniowskiego.
Miały one lekko słonawy smak i nie były ‘dmuchane’. Świeże, nieraz jeszcze ciepłe smakowały same bez dodatków.

Pamiętam też piekarnię w rynku p. Pietruszki, w której pieczywo było chyba zawsze. Gdzie indziej, zwłaszcza latem pieczywa brakowało, gdyż podczas żniw okoliczni rolnicy wykupywali chleby workami (po 10 sztuk), tu na ogół były one zawsze. Dlaczego? Ponieważ było to pieczywo razowe (pytlowe), które nie wszystkim smakowało i nie wszystkim był ‘honor’ je jeść.

Dopiero z dzisiejszej perspektywy widać, że nie ‘szanowano’ go, chociaż jako najzdrowsze, a jednocześnie obecnie najdroższe, powinno być rozchwytywane. To przykład, jak na przestrzeni ok. 30-40 lat zmieniły się nasze gusta kulinarne.

Wydaje mi się, że nasze wspomnienia mogą być mało zrozumiałe dla młodego pokolenia, bo kto dzisiaj, przy tej różnorodności oferty, rozczulałby się nad jakąś bułką? Chyba, że będą to kulebiaki (bułki z kapustą i grzybami) od Sarzyńskiego z Kazimierza Dolnego n. Wisłą.

Sądzę, iż pamiętamy je z dwóch powodów:
ich smakowitości (wypiekano je w piecach opalanych drewnem, pierwszy elektrycznie ogrzewany piec sprawił p. Skibiński, chyba dlatego, że kooperował z GS-em),
oraz skromnego raczej w owym czasie poziomu życia, zwłaszcza w tak małych miejscowościach, jak Klimontów. Bułka, to już było coś i jedząc ją człowiek to doceniał!

Czy ktoś dzisiaj może pojąć, że brakowało wówczas okresami chleba? Wystarczyło, że rolnicy zatrudnieni przy żniwach przestawali wypiekać własne chleby zaspokajając zapotrzebowanie w ‘mieście’, a już powstawały braki w zaopatrzeniu. Problem powtarzał się, jak pamiętam, latem każdego roku, nie potrafiono zapanować nad ‘dystrybucją niedoborów’.

W sumie te wszystkie czynniki sprawiły, że tak dobrze zapamiętaliśmy owe kulinaria Klimontowa. Wydaje mi się, że młodzi mogą nam ich dziś ‘zazdrościć’, gdyż podobnych wspomnień nie będą już mieli. Ale pewnie to i dobrze.
Pozdrawiam Z.Sz.

W poście z dnia 25 maja br. zadałem poniższe pytania:

Oj Panie Dr., trafił Pan na dosyć trudne pytanie, jeśli o restauracje chodzi...??